Πολεοσκόπιο, 2025-11-14
Στεγαστική κρίση = Δημογραφική κρίση | Η παιδική ηλικία δεν χωράει στο πίσω κάθισμα | Για το ημερολόγιο σας
Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.
Τα 3 βασικά
1. Στεγαστική κρίση = Δημογραφική κρίση
Η μελέτη “Build, Baby, Build: Housing Costs and Fertility” του Joshua Couillard εξετάζει πώς η προσφορά κατοικίας επηρεάζει τα ποσοστά γεννήσεων στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, μείωση 10% στις τιμές ενοικίων οδηγεί σε αύξηση 2%–3% στις γεννήσεις, ενώ αύξηση της προσφοράς κατοικίας κατά 1% επιφέρει 0,7% αύξηση στη γονιμότητα σε τοπικό επίπεδο.
Διαπιστώνει έτσι πως η αύξηση του κόστους από το 1990 είναι υπεύθυνη για τη μείωση του αριθμού των παιδιών κατά 11%, δηλαδή για το 51% της συνολικής μείωσης του δείκτη γονιμότητας μεταξύ της δεκαετίας του 2000 και της δεκαετίας του 2010, καθώς και για τη μείωση κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες του αριθμού των νέων οικογενειών στη δεκαετία του 2010.
Η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι περιοχές με περισσότερες κατοικίες άνω των 2 υπνοδωματίων έχουν σταθερά υψηλότερα ποσοστά τεκνοποίησης νέων οικογενειών (20–34 ετών). Το συμπέρασμα είναι απλό και ενόχλητα προφανές: όπου χτίζονται περισσότερα και μεγαλύτερα σπίτια, γεννιούνται και περισσότερα παιδιά.
Bonus: η ανεκδοτική εκδοχή του προβλήματος.
2. Η παιδική ηλικία δεν χωράει στο πίσω κάθισμα
«Από τότε που βγήκε το ίντερνετ, τα παιδιά σταμάτησαν να παίζουν στον δρόμο». Πόσο σίγουροι είστε για την αιτιότητα σε αυτή την πρόταση; Μήπως τα παιδιά στη Δύση είναι κολλημένα στις οθόνες επειδή δεν έχουν πια κανέναν άλλο χώρο να μεγαλώσουν χωρίς εμάς; Στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες η παιδική ηλικία χαρακτηριζόταν από ανεξάρτητες παιδικές ομάδες που εξερευνούσαν, έπαιζαν, ρίσκαραν και μάθαιναν μακριά από ενήλικη επίβλεψη. Ακριβώς το αντίθετο δηλαδή από τη σημερινή υπερ-επιτήρηση.
Στην Αμερική, από τα παιδιά ηλικίας 8-12 ετών:
Το 45% δεν έχει περπατήσει σε διαφορετικό διάδρομο από τους γονείς του σε ένα κατάστημα.
Το 56% δεν έχει μιλήσει ποτέ μόνο του με γείτονα.
Το 61% δεν έχει κάνει σχέδια με φίλους χωρίς τη βοήθεια ενηλίκων.
Το 62% δεν έχει περπατήσει/ποδηλατήσει κάπου χωρίς ενήλικα.
Το 71% δεν έχει χρησιμοποιήσει κοφτερό μαχαίρι.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Πολλοί γονείς φοβούνται τους «αγνώστους κινδύνους» ή την κριτική των γειτόνων αν αφήσουν τα παιδιά τους να παίζουν χωρίς επίβλεψη έξω από το σπίτι, αλλά περισσότεροι ακόμα φοβούνται τον πραγματικό μπαμπούλα που είναι και η πρώτη αιτία θανάτου σε παιδιά ηλικίας 5 έως 14 ετών παγκοσμίως: το αυτοκίνητο. Αν θέλουμε τα παιδιά να ξαναβρουν τη χαμένη ζωή της γειτονιάς, χρειαζόμαστε δρόμους που ανήκουν πρώτα σε αυτά.
Στην Μπρατισλάβα, που έχουν κάνει το συγκεκριμένο θέμα σημαία, επενδύουν σε χαμηλού κόστους παρεμβάσεις -ασφαλείς διαδρομές προς τα σχολεία, «πεζό-λεωφορεία», φαρδύτερα πεζοδρόμια, play streets- για να μειώσουν την εξάρτηση από το αυτοκίνητο και να ξαναδώσουν στα παιδιά (και άρα σε όλους) ελευθερία κινήσεων.
3. Για το ημερολόγιο σας
14/11 – Αθήνα: Society talks back, με τοποθετήσεις για τη στεγαστική κρίση και τρία οράματα για την πόλη
26/11 – Αθήνα: Take Back the City #9
27/11 – Θεσσαλονίκη: Συνέδριο «Δημιουργική Γραφειοκρατία»
5-7/12 - Αθήνα: 3ο Διεθνές Συνέδριο Συμμετοχικού Σχεδιασμού
19/12 – Θεσσαλονίκη: Take Back the City #10
Ελλάδα
Στάθμευση μόνο σε 124 προκαθορισμένες ζώνες με 1.574 θέσεις και απαγόρευση σε μνημεία και πάρκα (Ακρόπολη, Ολυμπιείο, Εθνικός Κήπος, Λυκαβηττός κ.ά.) προβλέπει ο προς ψήφιση κανονισμός του Δήμου Αθηναίων για τα ηλεκτρικά πατίνια. Προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση το καλοκαίρι, όπου υποβλήθηκαν 128 σχόλια πολιτών. 126 από αυτά προήλθαν από το OpenCouncil. Στη Θεσσαλονίκη έχουν ήδη αρχίσει οι έλεγχοι και η επιβολή προστίμων για τα πατίνια που εγκαταλείπονται αυθαίρετα.
Η Κομισιόν προειδοποιεί ότι η Ελλάδα –και ειδικά η Αττική– κινδυνεύει με έλλειψη νερού μέσα στα επόμενα 2–2,5 χρόνια αν συνεχιστούν οι σημερινές υδρολογικές συνθήκες. Την ίδια στιγμή η χώρα σέρνεται στα ευρωπαϊκά δικαστήρια για πλημμύρες και λύματα.
Τοποθέτηση καμερών σε 600 λεωφορεία της Αθήνας, με στόχο την οδική ασφάλεια και την καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας. Το σύστημα, αξίας 1,56 εκατ. ευρώ, θα χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για να καταγράφει παραβιάσεις του ΚΟΚ – όπως κόκκινο φανάρι, στάση σε λεωφορειολωρίδες, παράνομη στάθμευση ή μη χρήση κράνους – και θα στέλνει τις κλήσεις ηλεκτρονικά μέσω gov.gr.
Ο Δήμος Αθηναίων συνεργάζεται με το Harvard GSD και τον Bas Smets στο πρόγραμμα Cooling Athens, και έχει ως θεωρητικό στόχο να ρίξει τη θερμοκρασία της πόλης έως και 5°C μέσα σε πενταετία, με «λύσεις βασισμένες στη φύση». Στην πράξη όμως, τι γίνεται; Bonus έκθεση που συγκεντρώνει διάφορα στοιχεία που αποτυπώνουν «πώς η Αθήνα διαχειρίζεται και προσαρμόζεται στις ολοένα πιο συχνές συνθήκες ακραίας ζέστης».
Πόσο βαθιά θεσμική είναι η ανισότητα ανάμεσα στην ευρωπαϊκή και την ελληνική αυτοδιοίκηση; Ο Νεοϋορκέζος δήμαρχος διαθέτει πραγματική εκτελεστική εξουσία και φορολογική αυτονομία, ελέγχει σχολεία, μεταφορές και υγεία. Ο Αθηναίος, αντίθετα, λειτουργεί εντός ενός υπερσυγκεντρωτικού κράτους, χωρίς ανεξάρτητους πόρους, χωρίς θεσμική δυνατότητα να επηρεάσει το εισόδημα ή το κόστος ζωής των πολιτών.
Το «ΔΕΚΑΕΞΑΣΕΛΙΔΟ» συγκεντρώνει τέσσερις ακαδημαϊκές έρευνες για το ελληνικό πολιτιστικό πεδίο (αθηναϊκές στοές, κεφάλαιο & πολιτισμός μετά τις κρίσεις, ρόλος ιδρυμάτων στη σύγχρονη εικαστική σκηνή, τοπιοειδική τέχνη & πόλη).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο για τον νέο σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας που θα συνδέει τις πρωτεύουσες της ΕΕ με ταχύτητες άνω των 200 χλμ./ώρα και στόχο λειτουργίας έως το 2040. Το ταξίδι Αθήνα–Σόφια θα διαρκεί 6 ώρες αντί για 13 σήμερα. Η Βόρεια Ελλάδα θα έχει ξανά τρένα μέχρι τότε;
Αστική Ζωή
Ενώ στο Λονδίνο και το Μανχάταν περίπου 24–27% της γης είναι δρόμοι, στη Ντάκα, στην Καλκούτα ή στην Αντίς Αμπέμπα τα ποσοστά πέφτουν στο 10–14%.
Στο απομονωμένο Sangdong της Νότιας Κορέας, μια πόλη-φάντασμα μετά το κλείσιμο του τοπικού ορυχείου βολφραμίου, η λύση για τη δημογραφική κατάρρευση βρέθηκε στο μπέιζμπολ. Το 2022, δύο απόφοιτοι του τοπικού λυκείου έπεισαν έναν διάσημο προπονητή να χτίσει από το μηδέν ένα ελίτ πρόγραμμα μπέιζμπολ, προσφέροντας δωρεάν εκπαίδευση, φαγητό και στέγαση σε μαθητές από όλη τη χώρα.
Για να κρατήσουν τους εκπαιδευτικούς τους, Αμερικανικές πόλεις χτίζουν «teacher housing» – επιδοτούμενες προσιτές κατοικίες σε γη που ανήκει στις σχολικές περιφέρειες.
Ο 21χρονος που έγινε viral ως ο «pavement vigilante» του TikTok, κινηματογραφεί πεζούς που παραβιάζουν τους «νόμους» του για την οδική ευγένεια και τους βαθμολογεί με χιούμορ. Πίσω από την κωμωδία όμως κρύβεται ένα σοβαρό σχόλιο για τον δημόσιο χώρο: τα πεζοδρόμια είναι στενά, κακοσχεδιασμένα και παραδομένα στα οχήματα.
Στη Βραζιλία, πόλεις όπως η Κουριτίμπα, το Σάο Πάολο και το Μανάους μετατρέπουν «άχρηστα» οικόπεδα σε αστικούς λαχανόκηπους για να θωρακιστούν απέναντι στην κλιματική κρίση και την επισιτιστική ανασφάλεια. Μόνο στην Κουριτίμπα λειτουργούν πάνω από 200 αστικοί κήποι που παράγουν περίπου 1.600 τόνους φρούτων και λαχανικών τον χρόνο για 32.000 ανθρώπους.
Η Νέα Υόρκη υιοθετεί το φινλανδικό μοντέλο «baby boxes» με μια δική της εκδοχή: κουτιά-πακέτα με βασικά είδη για τα 125.000 μωρά που γεννιούνται ετησίως στην πόλη, από πάνες και θερμόμετρα μέχρι το Goodnight Moon.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, νέα εργαλεία όπως το Objector χρησιμοποιούν NIMBY AI για να παράγουν «τεκμηριωμένες» ενστάσεις κατά πολεοδομικών αδειών μέσα σε λίγα λεπτά.
Βιώσιμη κινητικότητα
Οκτώ ορόφους κάτω από τα Ηλύσια Πεδία, ένα πρώην πάρκινγκ μεταμορφώνεται σε υπόγειο κέντρο logistics. Η κίνηση εντάσσεται στο όραμα του «Παρισιού των 15 λεπτών»: τα εμπορεύματα αποθηκεύονται στο κέντρο και φτάνουν στα καταστήματα με cargo bikes αντί για φορτηγά.
Το πρώτο φανάρι στον κόσμο τοποθετήθηκε στο Λονδίνο το 1868, έξω από το Κοινοβούλιο. Ένας μηχανισμός με αέριο που έδινε σήμα στους αμαξάδες να σταματούν και να προχωρούν και που εξερράγη έπειτα από τρεις εβδομάδες. Η ιδέα αναβίωσε στις ΗΠΑ το 1912, όταν εγκαταστήθηκε το πρώτο ηλεκτρικό φανάρι στη Σολτ Λέικ Σίτι, και το 1920 στο Ντιτρόιτ πρόσθεσε το κίτρινο φως. Μέχρι το 1931, τα φανάρια είχαν τυποποιηθεί διεθνώς σε κόκκινο-πορτοκαλί-πράσινο (εκτός της Ιαπωνίας που κράτησε το «πράσινο» φως μπλε). Σήμερα, τα φανάρια λειτουργούν μέσω αισθητήρων, τεχνητής νοημοσύνης και συστημάτων που βελτιστοποιούν ροές και ίσως μια μέρα η εποχή τους φτάσει στο τέλος της λόγω των αυτόνομων οχήματων.
Από το 2023, η νέα κυβέρνηση CDU–SPD του Βερολίνου έχει ακυρώσει τον πεζόδρομο της Friedrichstrasse, μειώσει στο μισό τα κονδύλια για ποδηλατόδρομους και ασφάλεια πεζών, και αυξήσει τα όρια ταχύτητας. Από την άλλη, η πεζοδρομημένη ζώνη των Βρυξελλών είναι τόσο γεμάτη κόσμο που περιορίζει την κυκλοφορία των ποδηλάτων.
Τεχνολογία
Η Reframe φέρνει τη λογική του Amazon Robotics στην κατοικία: φτιάχνει «κομμάτι–κομμάτι» ολόκληρα δωμάτια σε μικρά εργοστάσια και τα στήνει επί τόπου σε λίγες μέρες, με 85% της δουλειάς να γίνεται off-site.
Ερευνητές στο Σίδνεϊ ανέπτυξαν μια νέα «δροσιστική» βαφή στέγης που μπορεί να κρατά επιφάνειες έως και 6°C κάτω από τη θερμοκρασία του αέρα, αντανακλώντας το 96% της ηλιακής ακτινοβολίας. Η βαφή δεν ψύχει μόνο αλλά συλλέγει και υγρασία από την ατμόσφαιρα.
Η πλατφόρμα CityMetrics προσφέρει 40+ δείκτες (από πλημμύρες και θερμότητα έως βιοποικιλότητα και πρόσβαση σε σχολεία) και συγκρίσεις για πάνω από 60 πόλεις παγκοσμίως. Όλα τα δεδομένα είναι παγκόσμια και οι μέθοδοι ανοιχτού κώδικα, οπότε οι ίδιες πληροφορίες μπορούν να παραχθούν εύκολα για οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο.
