Πώς γίνεται η αλλαγή; Υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης και θεωρίες που προσπαθούν να απαντήσουν αυτό το ερώτημα.
Η θεσμική προσέγγιση υποστηρίζει ότι η αλλαγή έρχεται μέσω των επίσημων θεσμών και της νομοθεσίας. Εστιάζει στην αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού - νόμων, κανονισμών, πολιτικών - που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας. Είναι μια προσέγγιση "από πάνω προς τα κάτω" που απαιτεί υπομονή και πολιτική διαπραγμάτευση.
Τα κοινωνικά κινήματα, αντίθετα, πιστεύουν στη δύναμη της συλλογικής δράσης "από κάτω προς τα πάνω". Όταν αρκετοί άνθρωποι συσπειρώνονται γύρω από ένα κοινό όραμα και διεκδικούν την αλλαγή, μπορούν να ασκήσουν πίεση στο σύστημα. Η επιτυχία τους εξαρτάται από την ικανότητά τους να κινητοποιούν πόρους και να εκμεταλλεύονται πολιτικές ευκαιρίες.
Η συστημική προσέγγιση βλέπει την κοινωνία ως ένα πολύπλοκο δίκτυο αλληλεπιδράσεων. Αντί να εστιάζει σε μεμονωμένες παρεμβάσεις, αναζητά τα σημεία μόχλευσης - τα σημεία όπου μικρές αλλαγές μπορούν να φέρουν μεγάλα αποτελέσματα. Είναι μια πιο ολιστική προσέγγιση που απαιτεί βαθιά κατανόηση των διασυνδέσεων.
Η πολιτισμική θεωρία υποστηρίζει ότι η πραγματική αλλαγή συμβαίνει όταν αλλάζουν οι αξίες, οι πεποιθήσεις και τα αφηγήματα μιας κοινωνίας. Δίνει έμφαση στο ρόλο της εκπαίδευσης, της τέχνης και των μέσων ενημέρωσης στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Είναι μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση που στοχεύει στις ρίζες της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Τέλος, η θεωρία διάχυσης της καινοτομίας και η προσέγγιση της αγοράς εστιάζουν στο πώς οι νέες ιδέες και πρακτικές εξαπλώνονται στην κοινωνία. Δίνουν έμφαση στο ρόλο των καινοτόμων και των επιχειρηματιών που δημιουργούν και διαδίδουν νέες λύσεις. Η αλλαγή έρχεται μέσω του ανταγωνισμού και της "δημιουργικής καταστροφής" που φέρνει η καινοτομία.
Ποια από αυτές τις θεωρίες είναι η πιο χρήσιμη για να αλλάξουμε τις πόλεις μας; Η απάντηση είναι απλή: ας δοκιμάσουμε τα πάντα! Μελετώντας την ιστορία, μπορούμε να διδαχθούμε από τα λάθη του παρελθόντος. Ωστόσο, η πρόοδος δύσκολα επιτυγχάνεται πλέον με την αλαζονική πεποίθηση ότι μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον και τη μοντερνιστική εμμονή ότι υπάρχει μόνο ένας σωστός δρόμος. Αντί να περιοριστούμε σε μία και μοναδική προσέγγιση, χρειαζόμαστε κάτι πιο φιλόδοξο: μια προσέγγιση που αναγνωρίζει ότι η ποικιλομορφία και η συνεργασία αποτελούν τα θεμέλια της προόδου.
⿻ Plurality
Χρειαζόμαστε αυτό που η Nadia Asparouhova ονομάζει "Idea Machine" και που συνδέεται με αυτό που η Audrey Tang αποκαλεί "⿻ Plurality" - μια τεχνολογία συνεργασίας που αξιοποιεί τις κοινωνικές διαφορές. Όπως λέει και το Star Trek, "Άπειρη Διαφορετικότητα σε Άπειρους Συνδυασμούς".

Αυτή η προσέγγιση διακρίνεται από τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά:
Αναγνωρίζει ότι το κοινωνικό σύνολο δεν είναι ούτε μια άμορφη μάζα μεμονωμένων ατόμων, ούτε ένα μονολιθικό κατασκεύασμα. Αντιθέτως, είναι ένα πλέγμα από ετερόκλητες και αλληλοεπικαλυπτόμενες ομάδες που διαμορφώνουν τόσο την ατομική μας ταυτότητα όσο και τον τρόπο που οργανωνόμαστε συλλογικά. Στο αστικό περιβάλλον, αυτό σημαίνει ότι κάθε γειτονιά, κάθε κοινότητα, κάθε ομάδα πολιτών έχει τη δική της ξεχωριστή οπτική και προσφέρει μοναδική συνεισφορά στο σύνολο.
Αντιμετωπίζει την ποικιλομορφία ως κινητήρια δύναμη της κοινωνικής προόδου. Ασφαλώς, η διαφορετικότητα ενδέχεται να προκαλέσει τριβές. Ωστόσο, οι κοινωνίες ευημερούν όταν κατορθώνουν να διοχετεύσουν αυτή την ενέργεια προς την πρόοδο. Αυτό σημαίνει ότι οι ποικίλες προσεγγίσεις και οπτικές για την πόλη δεν αποτελούν εμπόδιο - αντιθέτως, είναι πλεονέκτημα.
Αναδεικνύει την ψηφιακή τεχνολογία ως το μέσο για την αξιοποίηση αυτής της ποικιλομορφίας. Αυτή, μπορεί να δημιουργήσει πλατφόρμες συνεργασίας, να διευκολύνει το διάλογο και να καταστήσει τη γνώση και τους πόρους προσβάσιμους σε όλους.
Μηχανή Ιδεών
Τι είναι μια Μηχανή Ιδεών; Πρόκειται για ένα δυναμικό δίκτυο αυτόνομων πρωτοβουλιών που ανταλλάσσουν γνώσεις, πόρους και εμπειρίες. Πρωτοβουλίες που πειραματίζονται σε τοπικό επίπεδο, αλλά διδάσκονται και εξελίσσονται συλλογικά. Που οικοδομούν το μέλλον όχι με ένα κεντρικό σχεδιασμό, αλλά μέσα από χιλιάδες μικρά πειράματα που συνεχώς εξελίσσονται και προσαρμόζονται. Είναι ένας αυτοτροφοδοτούμενος οργανισμός που περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα συστατικά για τη μετουσίωση των ιδεών σε απτά αποτελέσματα.
Στον πυρήνα της βρίσκεται μια ξεχωριστή ιδεολογία που λειτουργεί ως καταλύτης για τη δημιουργία μιας κοινότητας. Τα μέλη αυτής της κοινότητας αρχίζουν να παράγουν ιδέες από κοινού και σταδιακά διαμορφώνουν μια ατζέντα που αποσαφηνίζει πώς η ιδεολογία θα μετουσιωθεί σε πράξη.
Αυτή η ατζέντα υποστηρίζεται από έναν ή περισσότερους σημαντικούς χρηματοδότες, των οποίων η παρουσία διασφαλίζει ότι οι ιδέες της κοινότητας μπορούν να μεταφερθούν από τη θεωρία στην πράξη - τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο και σε επίπεδο παροχής επιχειρησιακής τεχνογνωσίας. Καθώς τα μέλη της κοινότητας περνούν από τις ιδέες στη δράση, μπορεί να γίνουν είτε "scene builders" που βοηθούν στη διατήρηση της κοινότητας, την ανάπτυξη της ατζέντας και την προσέλκυση νέων μελών, είτε "operators" που οδηγούν τις επιχειρησιακές πρωτοβουλίες που οδηγούν σε αποτελέσματα.

Βάζοντας μπρος τη Μηχανή
Σήμερα, το οικοσύστημα αστικής προόδου χαρακτηρίζεται από την απουσία μιας συνεκτικής κοινότητας, από ιδέες και δράσεις που δεν εντάσσονται σε ένα ευρύτερο αφήγημα, και από κατακερματισμένες προσπάθειες εξαιρετικών ανθρώπων που δεν αλληλοτροφοδοτούνται. Πώς μπορούμε να θέσουμε σε κίνηση τη Μηχανή Ιδεών; Ξεκινώντας από τρεις θεμελιώδεις πυλώνες:
Το ιδεολογικό υπόβαθρο: ένα θεμέλιο αρχών και αξιών που αποτυπώνεται μέσα από κείμενα και ομιλίες, και συνθέτει την ουσία των θέσεων που συζητάμε.
Μια κοινότητα ανθρώπων που συσπειρώνονται γύρω από αυτές τις ιδέες για να τις αναλύσουν, να τις προωθήσουν, να κατανοήσουν τις πρακτικές τους προεκτάσεις και στη συνέχεια να δράσουν στον κόσμο εμπνεόμενοι από αυτές.
Την προσέγγιση του ευρύτερου κοινού μέσω των μέσων ενημέρωσης, της εκπαίδευσης και των τεχνών.
Αν επιτύχουμε τα παραπάνω, θα προσελκύσουμε περισσότερους ανθρώπους να ενταχθούν στην κοινότητά, θα ενισχύσουμε το κίνητρο και το σθένος όσων ήδη δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, και θα καταστήσουμε τις ιδέες και τα επιχειρήματά μας πολιτικά αποδεκτά από την πλειοψηφία του πληθυσμού.
Για να σημειωθεί πρόοδος, πρέπει να πιστέψουμε ότι είναι δυνατή και επιθυμητή. Για αυτό το λόγο, το όραμά μας δεν μπορεί να είναι πρωτίστως αρνητικό - δεν μπορεί να ορίζεται από το τι απορρίπτουμε. Πρέπει να είναι ένα θετικό όραμα για το πού θέλουμε να πάμε, για το μέλλον που θέλουμε να χτίσουμε. Και για το γιατί αυτό είναι το μέλλον που αξίζει να επιδιώξουμε και το πώς θα φτάσουμε εκεί. Διαβάζουμε και ακούμε πολλά για το πως όλα είναι χάλια και πως δεν δουλεύει τίποτα σωστά, αλλά ελάχιστα για τις πρακτικές λύσεις που θα τα κάνουν καλύτερα.
Από τη Θεωρία στην Πράξη
Αυτό το όραμα δεν είναι απλώς θεωρητικό. Έχουμε ξεκινήσει τη συναρμολόγηση της μηχανής και ήδη βλέπουμε τα πρώτα αποτελέσματα μιας τέτοιας προσέγγισης να παίρνουν μορφή. Μέσα από τις προγραμματισμένες και τυχαίες συναντήσεις, γεννιούνται ιδέες και πειράματα που δείχνουν τι είναι δυνατό. Η δουλειά, όμως, μόλις ξεκινά. Χρειαζόμαστε περισσότερους ανθρώπους με διαφορετικές οπτικές και δεξιότητες, περισσότερους πόρους για να υποστηρίξουμε τα πειράματα, περισσότερες προσεγγίσεις και ιδέες που θα εμπλουτίσουν το οικοσύστημα.
Το μέλλον των πόλεών μας δεν είναι προδιαγεγραμμένο. Είναι στο χέρι μας να το διαμορφώσουμε. Αν εμείς που εκτιμούμε την πρόοδο δεν το καθοδηγήσουμε, θα καθοριστεί από την απαισιοδοξία εκείνων που έχουν εγκαταλείψει την προσπάθεια. Η πρόσκληση είναι ανοιχτή.
Ένας από τους λόγους που έγραψα αυτό το κείμενο είναι για να έχω μια έτοιμη απάντηση στην ερώτηση “Με τι ασχολείσαι;”. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα και να συμβάλλετε σε αυτή την προσπάθεια, ας μιλήσουμε. Μπορείτε να δείτε μερικούς από τους τρόπους που μπορείτε να βοηθήσετε εδώ. Και για να γνωρίσετε την κοινότητά μας, ελάτε στην επόμενη συνάντησή μας - θα χαρούμε πολύ να σας καλωσορίσουμε!