Πολεοσκόπιο, 2025-06-26

O παραλογισμός του Ζαππείου | Η πόλη δεν είναι πάρκινγκ | Η Oxford Street γίνεται πεζόδρομος

Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.

Τα 3 βασικά

1. O παραλογισμός του Ζαππείου

Αυτή η φανταστική πινακίδα έχει τοποθετηθεί στην είσοδο του Ζαππείου (από Ηρώδου Αττικού) εδώ και κάποιες εβδομάδες. Η απαγόρευση των ηλεκτρικών ποδηλάτων και πατινιών, ενώ επιτρέπονται τα αυτοκίνητα, αποκαλύπτει για άλλη μια φορά την παράλογη και τραγική ιεράρχηση των μεταφορών μας. Τα αυτοκίνητα προκαλούν θόρυβο, ρύπανση και πραγματικό κίνδυνο για τους πεζούς (είναι μεταλλικά κουτιά δύο τόνων χωρίς κόφτη ταχύτητας όπως τα πατίνια και τα ηλεκτρικά ποδήλατα), ενώ καταλαμβάνουν τεράστιο χώρο σε έναν δημόσιο χώρο που προορίζεται για αναψυχή. Αντίθετα, η μικροκινητικότητα είναι σιωπηλή, καθαρή, ελαφριά, ζυγίζει 1.000 φορές λιγότερο από ένα αυτοκίνητο και καταλαμβάνει το 1/10 του χώρου. Ένας δημόσιος κήπος πρέπει να δίνει προτεραιότητα στους ανθρώπους, όχι να γίνεται πάρκινγκ. Αυτό που θα έκαναν σε οποιαδήποτε από τις πόλεις στις οποίες αναφέρονται συνέχεια οι Δήμαρχοι μας, θα ήταν να περιορίσουν ή να εξαλείψουν την πρόσβαση των αυτοκινήτων και παράλληλα να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές για τους πεζούς και τους χρήστες μικροκινητικότητας ώστε να μην προκαλούνται τριβές. Αν ήταν αυτός ο λόγος για αυτή την απόφαση.

2. Η πόλη δεν είναι πάρκινγκ

Μιλήσαμε με τον Γιάννη στο podcast του για το δημόσιο χώρο και την επανοικειοποίηση του ('τραπεζάκια έξω') για τα πατίνια, τη στάθμευση, την αστική καινοτομία, το Παρίσι και πολλά άλλα. Να ακούσετε και τα προηγούμενα επισόδεια!

3. Η Oxford Street γίνεται πεζόδρομος

Το Λονδίνο πεζοδρομεί την Oxford Street μετατρέποντας έναν από τους πιο πολυσύχναστους (και πιο μολυσμένους) εμπορικούς δρόμους του κόσμου σε έναν ζωντανό, ανθρωποκεντρικό προορισμό. Πάνω από 6.600 απαντήσεις σε σχετική διαβούλευση έδειξαν ότι 2 στους 3 Λονδρέζους, υποστηρίζουν την πεζοδρόμηση τμήματος 1,1 χλμ. μεταξύ Oxford Circus-Marble Arch. Είναι ένας δρόμος που επισκέπτονται καθημερινά μισό εκατομμύριο άνθρωποι.

Ο δήμαρχος Khan υπόσχεται υλοποίηση «όσο πιο γρήγορα γίνεται» για να αναζωογονηθεί η «εθνική λεωφόρος» της Βρετανίας. Η κυβέρνηση θα δημιουργήσει ειδικό οργανισμό για να παρακάμψει την αντίθεση του Westminster Council. Μεγάλοι λιανοπωλητές (Ikea, Selfridges), επειδή ξέρουν πως θα αυξηθούν τα έσοδα τους, υποστηρίζουν επίσης το σχέδιο που προβλέπει υπαίθρια καφέ και εκδηλώσεις. Η μεγαλύτερη ένσταση έρχεται από τους οδηγούς ταξί.

---

---

Ελλάδα

• [🎧] Η Μάρω Ζήνα, Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου του ΚΟΣΜΟΥ, για τον νέο ΚΟΚ που ψηφίστηκε και τους πεζούς. Εδώ και εδώ.

• Χωρίς άδεια το 50% των τραπεζοκαθισμάτων στους κοινόχρηστους χώρους.

• Παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την ηχορύπανση. Η ηχορύπανση σκοτώνει 66.000 Ευρωπαίους ετησίως και βλάπτει 110+ εκατ. ανθρώπους. Έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος δείχνει ότι το 20% του πληθυσμού υποφέρει από επίπεδα θορύβου που προκαλούν στρες, διαταραχές ύπνου και 50.000 καρδιοαγγειακά νοσήματα ετησίως, ενώ το οικονομικό κόστος φτάνει τα €100 δισεκατομμύρια το χρόνο.

• Γιατί το OpenCouncil είναι opensource και γιατί το opensource μπορεί να είναι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για μια εταιρεία που πουλάει στο δημόσιο.

• Ξέρετε που θα πάτε για μπάνιο το ΣΚ; Αποφασίστε αφού επισκεφτείτε αυτό το site με παρακολούθηση της μικροβιολογικής καταλληλότητας των νερών κολύμβησης σε διάφορες παραλίες σε πραγματικό χρόνο.

• Μετρό Θεσσαλονίκης: Σε εκκρεμότητα η λειτουργία των POS, επτά μήνες μετά τα εγκαίνια.

• Διαβούλευση για το Σχέδιο Αστικής Προσβασιμότητας του Δήμου Αθηναίων (έως 14/07/2025).

• Ποια χώρα της ΕΕ είχε τη μεγαλύτερη αύξηση στις εισαγωγές ποδηλάτων εκτός ΕΕ το 2024; Η Ελλάδα, με +54.094 ποδήλατα σε σύγκριση με το 2023.

• Στο νοσοκομείο «ΚΑΤ» κατέληξε 46χρονη μετά από άγρια επίθεση που δέχτηκε στην Πετρούπολη, για την παραχώρηση προτεραιότητας σε δρόμο.

• Επιστρέφει το "Κινούμαι Ηλεκτρικά" με βασική επιδότηση 3.000€ ανά ηλεκτρικό αυτοκίνητο, που φτάνει τα 4.500€ με απόσυρση παλιού οχήματος. Καλύπτει και δίκυκλα (700-1.500€), ηλεκτρικά ποδήλατα (500€), και αναπηρικά αμαξίδια.

• Ψηφίστηκε ο νέος ΚΟΚ. Και;

• Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα παραμένουν με σοβαρή ρύπανση από μικροσωματίδια. Η Ελλάδα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τη Θεσσαλονίκη (2023), ενώ τα Ιωάννινα είναι η ευρωπαϊκή πόλη με την πιο ρυπασμένη ατμόσφαιρα σε PM2,5. Κύρια αιτία είναι η καύση βιομάζας (τζάκια). Το κόστος ανέρχεται σε 719 πρόωρους θανάτους ετησίως μόνο στη Θεσσαλονίκη.

• Στη διάθεση των κατοίκων η Παραρεμάτια Διαδρομή στο Χαλάνδρι. Mε την υλοποίηση του, απελευθερώθηκαν οριστικά πάνω από 2.000 τ.μ. που είχαν καταπατηθεί. Επιπλέον, μπήκε τέλος στην παράνομη στάθμευση που υπήρχε στο σημείο.

• Έντομο από την Ασία απειλεί τις 30.000 νεραντζιές της Αθήνας, μαυρίζοντας τα φύλλα τους.

  

  Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

• Οι "Φρουροί του Κηφισού" υπερασπίζονται έναν κρυφό παράδεισο κοντά στην εθνική οδό, με πλατάνια, ερωδιούς και 3 βαθμούς χαμηλότερη θερμοκρασία. Ή αλλιώς, τον Ποταμοθεό που θάψαμε στο τσιμέντο.

• [🎧] Ακούστε τα πουλιά της Αθήνας.

• [🎧] Πως το ελεύθερο παιχνίδι και η φύση μπορούν να αλλάξουν ριζικά την καθημερινότητα παιδιών και γονιών στις πόλεις μας.

• Το κράτος συγκεντρώνει σε μία ενιαία πλατφόρμα όλα τα διαθέσιμα προγράμματα για τη στέγαση, προκειμένου ο πολίτης να ξέρει ανά πάσα στιγμή ποιες παροχές, ποια επιδόματα και ποια ανοιχτά προγράμματα στέγασης και ανακαίνισης υπάρχουν. Πρόκειται για 43 διαφορετικές πολιτικές, ύψους 6,5 δισ. ευρώ! Χρήσιμο, αλλά πόσα διαμερίσματα χτίζουν 6,5 δισ. ευρώ;

• Σε άλλα σχετικά νέα, τον Απρίλιο οι αιτήσεις για «χρυσή βίζα» έπεσαν κατά 28,5% (564 από 790 πέρυσι) - πρώτη πτώση από τον Σεπτέμβριο του 2022.

• Έρευνα του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ) αποκαλύπτει ότι τα σπίτια της Αθήνας είχαν εσωτερικές θερμοκρασίες 28-34°C το καλοκαίρι του 2024. Στα ευάλωτα νοικοκυριά η μέση θερμοκρασία έφτασε τους 31,4°C και η μέγιστη τους 37,6°C. Παρά την κατακόρυφη αύξηση κλιματιστικών (265% από 2000-2022), το 19% δεν έχει κλιματιστικό και το 51% το χρησιμοποιεί περιορισμένα λόγω κόστους.

• Διεθνής έρευνα στην Κυψέλη προτείνει μετατροπή των πολυκατοικιών σε "Demokatoikia" με πενταπλή στρατηγική. Το 67% των κτιρίων έχει προβλήματα υγρασίας, ενώ οι κάτοικοι διαθέτουν μόλις 2-2.5m² πρασίνου. Η λύση: πράσινες ταράτσες και προσόψεις που μειώνουν θερμοκρασία, ηλιακά πάνελ, ανακύκλωση νερού βροχής, βελτίωση προσβασιμότητας και κοινωνικούς χώρους.

Αστική Ζωή

• [🎧] Στα σωστά χέρια, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει την ανθρώπινη συνεργασία και την εμπλοκή των πολιτών. Ο πιο «έξυπνος καλός άνθρωπος του κόσμου», Audrey Tang για το πώς η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των δημοκρατικών δομών.

• Ο Chris Arnade, που έχει περπατήσει χιλιάδες χιλιόμετρα στις πόλεις του κόσμου, επιχειρεί μια "θεωρία τα πάντων" για τον αστικό σχεδιασμό. Πρώτη αρχή: όλοι θέλουν κοινότητα - αν δεν προσφέρονται υγιείς χώροι, οι άνθρωποι θα βρουν ανθυγιεινούς (π.χ. McDonald's ως κοινωνικά κέντρα σε φτωχές γειτονιές). Δεύτερη: ο αστικός σχεδιασμός είναι ελιτίστικος - αλλά οι ειδικοί δεν πρέπει να αποκόπτονται από τις συνέπειες. Τρίτη: η πολιτική είναι "downstream" από την κουλτούρα - η Ιαπωνία έχει μικτή χρήση γης επειδή εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον, οι Αμερικανοί όχι. Τέταρτη: ο αστικός σχεδιασμός αλλάζει την κουλτούρα - η Ιαπωνία έγινε καθαρή με καμπάνιες πριν τους Ολυμπιακούς του 1964.

• Η Βιέννη δείχνει πως η προσιτή στέγαση μπορεί να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή. Η πόλη κατέχει 420.000 διαμερίσματα και τα χρησιμοποιεί ως μοχλό για μηδενικές εκπομπές έως το 2040. Όλα τα νέα κτίρια έχουν φωτοβολταϊκά, μεταβαίνουν από φυσικό αέριο σε αντλίες θερμότητας και είναι "σφουγγάρια" για πλημμύρες.

• Ο Τζεφ Μπέζος νοικιάζει τη Βενετία για 3 μέρες τον γάμο του και η πόλη εξεγείρεται και ψάχνει τρόπους να τον σαμποτάρει.

• Η αστική κολύμβηση κατακτά την Ευρώπη. Στο Βερολίνο 300 άτομα διαδήλωσαν για άρση της απαγόρευσης στο Spree που ισχύει από το 1925, παρότι το νερό είναι καθαρό >90% των ημερών. Το Παρίσι ανοίγει τρία σημεία στον Σηκουάνα (5 Ιουλίου-31 Αυγούστου) μετά από επένδυση €1 δισ. για τους Ολυμπιακούς. Στο Όσλο ο καθαρισμός των φιόρδ (2006-2015) έφερε 26 πλωτές σάουνες που δέχονται 260.000 επισκέπτες ετησίως. Η Κοπεγχάγη προσφέρει χειμερινή κολύμβηση στους 0°C, ενώ το Άμστερνταμ έχει 9 επίσημα σημεία με παρακολούθηση ποιότητας νερού.

  

• Στερείται η Ευρώπη ισχυρών YIMBY κινημάτων λόγω της έλλειψης ιδιωτικής φιλανθρωπίας για think tanks και πολιτικές ιδέες; Οι Αμερικανοί δίνουν 1,44% του ΑΕΠ σε φιλανθρωπία, οι Γάλλοι μόλις 0,11%.

• Γαλλική εφαρμογή συνδέει όσους έχουν αντικείμενα που σπάνια χρησιμοποιούν με όσους τα χρειάζονται. Ο μέσος Γάλλος κατέχει 2,5 τόνους αντικειμένων, το 1/3 αχρησιμοποίητα. Με σλόγκαν "own less, have more", η εφαρμογή προσέλκυσε 40.000 χρήστες σε λίγες εβδομάδες. Το 65% των προσφορών αφορούν δωρεάν δανεισμό.

• Η "αποκατασκευή" (deconstruction) αντικαθιστά τις μπουλντόζες με προσεκτική αποσυναρμολόγηση κτιρίων για επαναχρησιμοποίηση υλικών. Τα κτίρια παράγουν το 40% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

• Κάτοικοι του Λος Άντζελες χρησιμοποιούν την εφαρμογή Neighbors της Amazon Ring για να προειδοποιούν για επιχειρήσεις του ICE.

• Οι 5 μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου σε κάθε αιώνα.

• Δέκα χρόνια μετά το πρώτο "κάθετο δάσος" Bosco Verticale στο Μιλάνο, τα κτίρια-δέντρα εξαπλώνονται παγκοσμίως. Τέτοια κτίρια ψύχουν τις κατοικίες έως 3 βαθμούς με τη βλάστηση. Το Tao Zhu Yin Yuan στην Ταϊπέι με 23.000 φυτά απορροφά 130 τόνους CO2 ετησίως και μειώνει τον κλιματισμό κατά 30%. Και φωτογραφίες από το Wonderwoods Vertical Forest που άνοιξε φέτος στην Ουτρέχτη.

  

  Milan's Bosco Verticale

• Η Παγκόσμια Έκθεση Osaka 2025 κόστισε $66 δισεκατομμύρια και φιλοξενεί 158 χώρες. Ο ιστορικός Charles Pappas εξηγεί γιατί οι εκθέσεις ακόμα έχουν σημασία: το Παρίσι φιλοξένησε 7 εκθέσεις που μεταμόρφωσαν την πόλη. Ο Haussmann κατέστρεψε 20.000 κτίρια και δημιούργησε 85 μίλια λεωφόρων για την έκθεση του 1855. Ο Πύργος του Άιφελ χτίστηκε για την έκθεση του 1889 - σήμερα αξίζει $500 δισεκατομμύρια με έσοδα $100 εκατομμύρια ετησίως. Σύγχρονες εκθέσεις φιλοξενούνται κυρίως σε μη-δυτικές χώρες που καταλαβαίνουν την αξία τους για soft power. Η Shanghai επένδυσε $90 δισεκατομμύρια το 2010 με εκτιμώμενη απόδοση 10:1.

• Η Κοπεγχάγη κατέκτησε την πρώτη θέση στον κατάλογο πιο "κατοικήσιμων" πόλεων του Economist για το 2025, ξεπερνώντας τη Βιέννη. Η αυστριακή πρωτεύουσα έχασε την κορυφή λόγω απειλής βόμβας στις συναυλίες της Taylor Swift το 2024 και σχεδιασμένης επίθεσης σε σταθμό τρένου. Η Αθήνα είναι η μόνη πρωτεύουσα της Δυτικής Ευρώπης που δεν κατάφερε να περάσει το 80 στη βαθμολογία.

• Η Κοπεγχάγη, μετά από καταστροφική πλημμύρα το 2011 (>100mm βροχή σε ώρες, >$1 δισ. ζημιές), εφαρμόζει σχέδιο $1,3 δισ. με 300 έργα σε 20 χρόνια για να προσαρμοστεί στη 30% περισσότερη βροχόπτωση που περιμένει έως το 2100.

• "Soundscape design" - σχεδιασμός τοπίων που ενισχύει τους φυσικούς ήχους και περιορίζει τη ηχορύπανση.

• Η Βαρκελώνη βράζει από αντι-τουριστικές διαδηλώσεις. Η Συνέλευση Γειτονιάς για την Αποανάπτυξη του Τουρισμού (ABDT) προτιμά τον όρο "touristification" αντί για "overtourism". Λένε ότι το πρόβλημα δεν είναι η ποσότητα αλλά η εκμετάλλευση που μετατρέπει κοινοτικό πλούτο σε ιδιωτικά κέρδη. Στο μανιφέστο 13 σημείων τους ζητούν: τέλος επιδοτήσεων για προώθηση τουρισμού, ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων, περιορισμό κρουαζιερόπλοιων, δίκαιους μισθούς και οικονομική διαφοροποίηση μακριά από τον τουρισμό.

• Πώς επανασχεδιάζεις μια πόλη; Η Ιαπωνία βρήκε τη λύση στο "land readjustment" - σύστημα που ομαδοποιεί γειτονικά οικόπεδα και τα επαναχαρτογραφεί με ψήφο 2/3 πλειοψηφίας ιδιοκτητών. Μετά το σεισμό του 1923 επανασχεδίασαν ολόκληρο το Τόκιο, ενώ μετά τον πόλεμο κάλυψαν 280 τετραγωνικά χιλιόμετρα σε 102 πόλεις. Οι ιδιοκτήτες παίρνουν μικρότερα αλλά πιο κανονικά οικόπεδα με τεράστια αύξηση αξίας - στο Gangnam της Σεούλ η αύξηση έφτασε 1,3 εκατομμύρια %. Το μυστικό; Μοιράζονται τα κέρδη δίκαια και απαιτούν τοπική έγκριση. Σήμερα το 30% της αστικής γης Ιαπωνίας προέρχεται από αυτό το σύστημα που εφαρμόζεται και σε Γερμανία, Ισραήλ, Κορέα.

  

Βιώσιμη κινητικότητα

• Πώς γίνεται να πάρεις δίκτυο τρένων του 19ου αιώνα και να το κάνεις σύγχρονο μετρό; Με μια σήραγγα που συνδέει γραμμές από αντίθετες πλευρές της πόλης. Το Μόναχο έκανε σήραγγα 4,3 χλμ που συνέδεσε 12 προαστιακές γραμμές - σήμερα μεταφέρει 840.000 επιβάτες ημερησίως. Το Λονδίνο χρειάστηκε 21 χλμ για την Elizabeth Line αλλά πήρε δίκτυο 117 χλμ. Το μυστικό; Το 90% της υποδομής υπήρχε ήδη εδώ και 150 χρόνια. Η Βοστώνη χρειάζεται μόνο 1,6 χιλιόμετρα σήραγγας για παρόμοιο αποτέλεσμα.

• Η τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση από τις οδικές μεταφορές οφείλεται σε πολύ μικρότερο βαθμό στα καυσαέρια της βενζίνης και περισσότερο στη φθορά των φρένων, των ελαστικών και του δρόμου. Αυτό σημαίνει ότι οι επιπτώσεις της ηλεκτροκίνησης στην τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μικρότερες από ό,τι θα περιμέναμε.

• Πώς θα έπρεπε να ακούγονται τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα;

• Γιατί ο ίδιος πλούσιος παρκάρει παράνομα κάθε μέρα; Γιατί το πρόστιμο €50 είναι μηδενικό κόστος για τον ιδιοκτήτη μιας McLaren που αξίζει €292.000. Η Φινλανδία εφαρμόζει "day fines" - πρόστιμα ανάλογα με το εισόδημα. Στη Γερμανία τα αναλογικά πρόστιμα μειώνουν την υποτροπή και αυξάνουν τις πληρωμές. Οι ΗΠΑ τα δοκίμασαν επιτυχώς τη δεκαετία του '80 αλλά τα εγκατέλειψαν για να στέλνουν περισσότερο κόσμο στις φυλακές.

• Αναλογία των εκτεταμένων υποδομών ποδηλασίας προς τους δημόσιους δρόμους στις χώρες της Ευρώπης. 0.3% η δική μας.

Τεχνολογία

• Ενώ, η Waymo κάνει 250.000 διαδρομές εβδομαδιαίως με 85% λιγότερα ατυχήματα αλλά κόστος $100.000 ανά όχημα, η Tesla λανσάρει φθηνά robotaxis στο Austin με εξοπλισμό $400 αλλά και υπαλλήλους να κάθονται στο κάθισμα του συνοδηγού για να προλαβαίνουν τα χειρότερα. Σχετικό: Δημοσιογράφοι του WIRED ακολούθησαν ταξί της Waymo στο Σαν Φρανσίσκο για 6 ώρες.

• Το Σαν Φρανσίσκο χρησιμοποιεί AI για να καθαρίσει τον δημοτικό κώδικά του από παρωχημένες διατάξεις.