Πολεοσκόπιο, 2025-09-30
Η Αθήνα έχει όσα κλειστά ακίνητα όσα το Ντιτρόιτ | Παρίσι: 40% κοινωνικές κατοικίες έως το 2035 | 630 επιπλέον θάνατοι από υψηλές θερμοκρασίες στην Αθήνα
Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.
Τα 3 βασικά
1. Η Αθήνα έχει όσα κλειστά ακίνητα όσα το Ντιτρόιτ
Αυτό το podcast από τον Ιούνιο μου είχε διαφύγει, αλλά έπεσε στην αντίληψη μου μετά τις ενδιαφέρουσες (και μη) συζητήσεις που προκάλεσε το τελευταίο μου γράμμα (Πως θα ξεκλειδώσουμε 500.000 άδεια σπίτια). Περιλαμβάνει διάφορα στοιχεία, και μια πρόταση για μια πιο πρακτική εφαρμογή της λογικής του φόρου Harberger: Να μπορεί κάθε κληρονόμος να αγοράσει αυτόματα τους υπόλοιπους στην αντικειμενική αξία του ακινήτου.
Μια άλλη πρόταση από τη συγκεκριμένη περίπτωση που βγάζει εξίσου νόημα, είναι πως τα προγράμματα «Σπίτι μου» θα έπρεπε να αφορούν μόνο εγκαταλελειμμένες κατοικίες.
2. Παρίσι: 40% κοινωνικές κατοικίες έως το 2035
Κάτι που επίτηδες δεν άγγιξα στο τελευταίο γράμμα, αλλά για το οποίο σας έχω ήδη γράψει, είναι πως βασικός αγοραστής των κενών ακινήτων θα μπορούσε να είναι ο Δήμος. Κάτι τέτοιο σκέφτονται και στο Παρίσι, όπου στοχεύουν μέχρι το 2035 το 40% των κύριων κατοικιών να είναι με δημόσια στήριξη.
Με βάση τον νέο κανονισμό χωροταξίας, ο δήμος έχει εντοπίσει πάνω από 800 κτίρια (εκ των οποίων περίπου το ένα τρίτο είναι γραφεία) τα οποία μπορεί να απαλλοτριώσει. Παράλληλα, οι κατασκευαστές υποχρεώνονται να ενσωματώνουν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό κοινωνικής κατοικίας στα νέα τους έργα, που σε ορισμένες περιοχές με σοβαρό στεγαστικό έλλειμμα φτάνει έως και το 50%. Η ίδια απαίτηση ισχύει πλέον και για τους ιδιοκτήτες γραφείων, οι οποίοι κατά την ανέγερση νέων κτιρίων ή την ανακαίνιση παλαιών πρέπει να προβλέπουν και κοινωνικά διαμερίσματα. Ακόμα και η LVMH, στην ανακαίνιση της La Samaritaine, ενσωμάτωσε 96 κοινωνικές κατοικίες.
Στόχος είναι να παραμείνουν στο κέντρο οι εργαζόμενοι και οι μεσαίες τάξεις, αποτρέποντας ένα Παρίσι μόνο για πλούσιους και τουρίστες. Ενδεικτικά, το 20% των ακινήτων που βρίσκονται στη Champs-Élysées του Παρισιού ανήκει σε κεφάλαια με προέλευση το Κατάρ.
3. 630 περισσότεροι θάνατοι από υψηλές θερμοκρασίες στην Αθήνα
Νέα μελέτη εκτιμά ότι η κλιματική αλλαγή προκάλεσε τουλάχιστον 16.500 θανάτους από ζέστη σε ευρωπαϊκές πόλεις το καλοκαίρι του 2025, με θερμοκρασίες που έφτασαν έως και τους 46°C σε Ισπανία και Πορτογαλία. Οι θάνατοι ήταν τριπλάσιοι από όσους θα συνέβαιναν χωρίς την ανθρωπογενή υπερθέρμανση, πλήττοντας κυρίως άτομα άνω των 65 ετών (85% των επιπλέον θανάτων). Η Ευρώπη, που είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος, βλέπει ήδη την κλιματική κρίση ως ζήτημα ζωής και θανάτου.
Για την Ελλάδα, οι επιπτώσεις ήταν ιδιαίτερα έντονες: η χώρα είχε από τα υψηλότερα ποσοστά υπερβάλλουσας θνησιμότητας, με 380 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού (έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου των 154). Συνολικά καταγράφηκαν 1.372 θάνατοι από ζέστη, εκ των οποίων οι 808 αποδίδονται άμεσα στην κλιματική αλλαγή. Από τους 808, οι 630 ήταν στην Αθήνα.
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι οι νότιες και νοτιοανατολικές πόλεις είναι οι πιο ευάλωτες, λόγω υψηλών θερμοκρασιών και έντονου φαινομένου αστικών θερμικών νησίδων. Για τους Αθηναίους, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αποφασίσουμε αν θα ψηθούμε, θα φύγουμε ή θα αλλάξουμε.
Ελλάδα
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδιο αξιοποίησης τριών παλιών στρατοπέδων σε Χαϊδάρι, Θεσσαλονίκη και Πάτρα για την κατασκευή περίπου 2.000 κατοικιών - οι 1.500 για κοινωνική στέγη και οι υπόλοιπες για στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης, φέρνει νομοσχέδιο για την αξιοποίηση της περιουσίας 2.000 αδρανών κοινωφελών ιδρυμάτων και 7.000 σχολαζουσών κληρονομιών.
Η Αθήνα έχει εγκαταστήσει 45.500 λαμπτήρες LED (πρόγραμμα 55 εκατ.€) με στόχο 65% μικρότερη κατανάλωση ενέργειας και 3,8 εκατ.€ ετήσια εξοικονόμηση. Όμως το «ψυχρό» αποτέλεσμα έχει δημιουργήσει αντιδράσεις (ακόμα και βανδαλισμούς), ειδικά σε πλατείες με καφέ και μπαρ. Ο δήμος απαντά πως τα νέα φώτα μπορούν να χαμηλώνουν την έντασή τους έως και 50% και υπόσχεται ότι θα τα ρυθμίσει διαφορετικά ανά δρόμο ή γειτονιά.
Το επόμενο Take Back the City Meetup έρχεται σήμερα Τρίτη 30/09.
Αστική Ζωή
[📹] «Aπό την ουλή του οβελίσκου..»: Η ποίηση του να ζεις σε μια πόλη χωρίς διευθύνσεις.
Η Σιγκαπούρη έχει μετατρέψει τη σκιά σε αστική υποδομή. Από τις στοές του 19ου αιώνα μέχρι τα σημερινά 200 χλμ. στεγάστρων, τις δενδροστοιχίες και τα supertrees στους δημόσιους χώρους, το κράτος έχει επενδύσει συνειδητά ώστε οι πεζοί να περπατούν προστατευμένοι από ήλιο και βροχή. Ο Λι Κουάν Γιου έκανε τη σκιά εθνική προτεραιότητα, απαιτώντας από πολεοδομικά σχέδια και developers να ενσωματώνουν δέντρα και σκίαση.
[🎧] Πώς να σχεδιάζουμε χώρους που αρέσουν στον κόσμο: πυκνοκατοικημένους, κοινωνικούς και, πάνω απ’ όλα, όμορφους και γιατί δεν συμπαθούμε τα καινούρια κτίρια (επειδή δεν εμπιστεύομαστε τους αρχιτέκτονες και τους developers πως θα κάνουν το σωστό για τα μέρη που έχουν σημασία για εμάς).
Στην Ολλανδία, το νέο σύστημα επιστροφής χρημάτων για μικρά μπουκάλια και κουτάκια γέμισε τους δρόμους της Άμστερνταμ με σκουπίδια, μιας και άνθρωποι ανοίγουν τους κάδους για να βρουν ανακυκλώσιμα.
Στις ΗΠΑ, περίπου το 15% από όσους αγόρασαν σπίτι το 2024 το έκαναν μαζί με φίλους ή συγγενείς, ενώ έρευνες δείχνουν ότι έως και 70% της Gen Z δηλώνει πρόθυμη να το κάνει.
Το micro-living κερδίζει έδαφος στα μεγάλα αστικά κέντρα: μικροδιαμερίσματα 30–40 τ.μ. με έξυπνη διαρρύθμιση και κοινόχρηστους χώρους παρουσιάζονται ως λύση στην στεγαστική κρίση. Παρά το υψηλότερο κόστος ανά τετραγωνικό, το τελικό ενοίκιο και τα έξοδα συντήρησης είναι χαμηλότερα, κάνοντάς τα τη μόνη προσιτή λύση για πολλούς κατοίκους.
Στη Σκωτία λείπουν περίπου 2,5 εκατ. δέντρα από πόλεις και γειτονιές ώστε να επιτευχθεί «ισότητα δέντρων», σύμφωνα με τον νέο δείκτη νέος δείκτης tree equity score.
Στη Βαρκελώνη, ένας νεαρός μαθηματικός βρήκε έναν πρωτότυπο τρόπο να φέρει πιο κοντά τους επισκέπτες στα μυστικά της πόλης: τα math trails, περιπάτους όπου κάθε μνημείο γίνεται και μια μαθηματική άσκηση.
Στη Νέα Υόρκη από την άλλη, ο TikToker Bad Walkers Guy έχει γίνει viral σατιρίζοντας τους «κακούς πεζούς»: αυτούς που πάνε αργά, πιάνουν όλο το πεζοδρόμιο ή σταματούν απότομα
Η Φιλαδέλφεια πειραματίζεται με νέα μορφή city storytelling: η έκθεση Civic Views δείχνει φωτογραφίες από τα παράθυρα γραφείων δημοτικών υπαλλήλων, συνοδευμένες από ειλικρινείς μαρτυρίες τους για τη δουλειά και τη ζωή στην πόλη. Το αποτέλεσμα είναι διπλό: οι κάτοικοι βλέπουν την ανθρώπινη πλευρά του δήμου, ενώ οι εργαζόμενοι νιώθουν μεγαλύτερη σύνδεση και αναγνώριση για τη συμβολή τους.
Μετά από σχεδόν έναν αιώνα, εκατοντάδες άνθρωποι βούτηξαν επίσημα στον ποταμό Σικάγο. Ο άλλοτε «απαγορευμένος» και τοξικός ποταμός, που κάποτε γέμιζε με απόβλητα σφαγείων, έχει μεταμορφωθεί χάρη στον Clean Water Act, νέες υποδομές και την επιμονή εθελοντών, και πλέον φιλοξενεί δεκάδες είδη ψαριών, κάστορες και χελώνες.
Ένας «οδηγός αναγνώρισης πτηνών» για τον 21ο αιώνα.
Βιώσιμη κινητικότητα
Το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ προσθέτει τις λέξεις «κλιματική αλλαγή» και «εκπομπές» στη λίστα των απαγορευμένων λέξεων.
Η επέλαση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες: Στα τέλη του 2026 στην Κίνα αναμένεται να πωλούνται περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από ότι αυτοκίνητα (γενικά) στην Αμερική. Στο Νεπάλ, 76% των νέων αυτοκινήτων είναι ηλεκτρικά. Στην Ταϊλάνδη είναι το 60% και στο Βιετνάμ 40%. Η Αιθιοπία έχει απαγορεύσει την εισαγωγή όλων των νέων οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης.
Τι μπορούν να κάνουν οι πόλεις για να προετοιμαστούν για τα αυτόνομα αυτοκίνητα;
Το «Yamanotes» είναι ένας κατάλογος με τις μελωδίες αναχώρησης των τρένων από τη γραμμή JR Yamanote της Ιαπωνίας.
Η Κοπεγχάγη επεκτείνει το σύστημα “green wave”, συγχρονίζοντας τα φανάρια ώστε οι ποδηλάτες να έχουν συνεχές πράσινο.
Η μελέτη του International Transport Forum δείχνει ότι οι πόλεις σπαταλούν πολύτιμο χώρο στους δρόμους τους για τα πιο «χωροβόρα» μέσα, κυρίως τα ΙΧ, παρότι αυτά εξυπηρετούν λιγότερους ανθρώπους. Μέσα από προσομοιώσεις σε μια μεσαίου μεγέθους πόλη, φάνηκε ότι η δυναμική ανακατανομή του οδικού χώρου σε πιο αποδοτικά μέσα θα μπορούσε να μειώσει κατά 19% τον συνολικό χώρο που καταλαμβάνουν οι διαδρομές μας, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την πρόσβαση και μειώνοντας τις εκπομπές CO₂ έως και 6% (ή 23% με ηλεκτροκίνηση).
Τεχνολογία
Όπως καθαρίσαμε το νερό με φίλτρα και χλώριο τον 20ό αιώνα, μπορούμε τώρα να καθαρίσουμε και τον αέρα. Νέα λάμπες υπεριώδους φωτός σκοτώνουν ιούς και βακτήρια στον αέρα χωρίς να βλάπτουν δέρμα/μάτια. Δοκιμές δείχνουν ότι μειώνουν δραστικά τη μετάδοση ασθενειών όπως η γρίπη, ο κορωνοϊός ή ακόμη και η φυματίωση.
Η Toyota εγκαινίασε τη Woven City, μια «ζωντανή εργαστηριακή πόλη» στους πρόποδες του Φούτζι, όπου 300 κάτοικοι (και αργότερα 2.000) θα δοκιμάζουν στην πράξη τεχνολογίες αυτόνομης οδήγησης, ρομποτικής και βιώσιμης αστικής ζωής.
Η ΜΤΑ της Νέας Υόρκης εξετάζει τη χρήση γεωθερμικής τεχνολογίας για να δροσίζει τους υπόγειους σταθμούς του μετρό, όπου οι θερμοκρασίες συχνά ξεπερνούν τους 37°C. Το σχέδιο προβλέπει τη διοχέτευση της θερμότητας βαθύτερα στο υπέδαφος.
