Πολεοσκόπιο 2025-05-01

Τι συμβαίνει στον αέρα μιας πόλης όταν μειώσει τα αυτοκίνητα | Εσωτερική Μετανάστευση, Οικονομική Πραγματικότητα και Στεγαστική Κρίση | Ranked Choice Voting στους Δήμους μας;

Καλώς ήρθατε στο Πολεοσκόπιο, μια διεβδομαδιαία συλλογή ειδήσεων και συνδέσμων για τις πόλεις, την ανάπτυξή τους και τους ανθρώπους που τις κατοικούν.

Τα 3 βασικά

1. Τι συμβαίνει στον αέρα μιας πόλης όταν μειώσει τα αυτοκίνητα

Η Airparif, μια ανεξάρτητη ομάδα που παρακολουθεί την ποιότητα του αέρα στην περιοχή της γαλλικής πρωτεύουσας, ανακοίνωση ότι τα επίπεδα των λεπτών σωματιδίων (PM 2.5) έχουν μειωθεί κατά 55% από το 2005, ενώ τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου έχουν μειωθεί κατά 50%. Tα επίπεδα των ρύπων στους δρόμους του Λονδίνου μειώθηκαν κατά 49% μεταξύ 2016 και 2023. Εμείς στα Ευρωδικαστήρια για Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

2. Εσωτερική Μετανάστευση, Οικονομική Πραγματικότητα και Στεγαστική Κρίση

Απογραφή 2021, ΕΛΣΤΑΤ

Το επιχείρημα ότι η μείωση του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας θα έπρεπε να αποτρέπει μια στεγαστική κρίση παραβλέπει τη σύνθετη πραγματικότητα της εσωτερικής μετανάστευσης. Ενώ περιοχές όπως οι Σέρρες, η Έδεσσα και η Βέροια βιώνουν πληθυσμιακή συρρίκνωση, τα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη συνεχίζουν να προσελκύουν κατοίκους. Το πιο καθοριστικό στοιχείο όμως είναι ότι η ζήτηση για στέγαση καθορίζεται από τον αριθμό των νοικοκυριών, όχι απλώς του πληθυσμού—και τα νοικοκυριά στην Αττική να έχουν αυξηθεί κατά 8.3% την περίοδο 2011-2021, ενώ πανελλαδικά η αύξηση έφτασε το 4.8%.

Αυτή η δημογραφική μετατόπιση συμπίπτει με μια οικονομική πραγματικότητα όπου το 54% των Ελλήνων θεωρεί αδύνατη την αγορά κατοικίας και το 68% βρίσκει απρόσιτα τα ενοίκια, σύμφωνα με νέα έρευνα της Alpha Bank. Η οικονομική δυσπραγία είναι εμφανής στο γεγονός ότι πάνω από τους μισούς Έλληνες μόλις καλύπτουν τα βασικά έξοδα διαβίωσης χωρίς δυνατότητα αποταμίευσης, με το 52% των ενοικιαστών να διαθέτει πάνω από το 30% του εισοδήματός του μόνο για ενοίκιο.

Τα κυβερνητικά μέτρα, όπως σας έχω γράψει και εγώ (Σπίτι μου | Επιδότηση Ενοικίου), είναι ανεπαρκή ή και επιζήμια και αυτό το άρθρο στην Καθημερινή περιγράφει εξαιρετικά την κατάσταση. Ένα επίσης ενδιαφέρον δεύτερο άρθρο ασκεί κριτική στο προτεινόμενο πρόγραμμα κοινωνικής αντιπαροχής της κυβέρνησης, συμφωνόντας στην κατεύθυνση του αλλά επισημαίνοντας πιθανά προβλήματα στην εφαρμογή του. Επιχειρηματολογεί ότι η ενοικίαση (αντί της πώλησης) των κοινωνικών κατοικιών θα προκαλέσει πολλαπλά προβλήματα, προτείνοντας εναλλακτικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στην ιδιοκτησία και τη στήριξη οικογενειών με παιδιά.

3. Ranked Choice Voting στους Δήμους μας;

Έτσι δουλέυει το Ranked Choice Voting στη Νέα Υόρκη.

Νέα προτεινόμενη μεταρρύθμιση του Υπουργείου Εσωτερικών εισάγει ένα υβριδικό σύστημα προτιμησιακής ψηφοφορίας που συνδυάζει στοιχεία του "ranked choice voting" με τo παραδοσιακό σύστημα, επιτρέποντας στους ψηφοφόρους να σημειώνουν μια εναλλακτική επιλογή στο ψηφοδέλτιο. Τα θεωρητικά οφέλη αυτού του συστήματος είναι πολλαπλά: επιλύει το πρόβλημα της χαμηλής συμμετοχής στους επαναληπτικούς γύρους, μειώνει σημαντικά το κόστος διεξαγωγής εκλογών, ενθαρρύνει τις προγραμματικές συγκλίσεις πριν την κάλπη, και διασφαλίζει μεγαλύτερη νομιμοποίηση των εκλεγμένων.

Παράλληλα, εξαλείφει την ανάγκη για διπλή μετάβαση των ψηφοφόρων στα εκλογικά κέντρα, ιδιαίτερα σημαντικό για τους ετεροδημότες. Όπως στα συστήματα "ranked choice", η μέθοδος ενθαρρύνει μια πολυφωνική πολιτική κουλτούρα και μειώνει το φαινόμενο "Duverger" όπου μικρότεροι συνδυασμοί αποθαρρύνονται λόγω του φόβου "χαμένης ψήφου". Έχει έντονο χαρακτήρα πλουραλισμού, επιτρέποντας τόσο μεγαλύτερη συναίνεση όσο και μεγαλύτερη πολυμορφία, αν και όπως απέδειξε ο νομπελίστας Kenneth Arrow με το "Θεώρημα Αδυνατότητας", κανένα σύστημα με τέτοιες απλές εισροές δεν μπορεί να επιτύχει απόλυτα "λογική" αντιπροσώπευση της κοινής βούλησης.

---

---

Ελλάδα

• 10.000 υπογραφές υπέρ του δημοψηφίσματος για τη ΔΕΘ μέχρι σήμερα. Αν το δημοψήφισμα προχωρήσει, θα αποτελεί την πρώτη ουσιαστική εφαρμογή του νομικού πλαισίου περί τοπικών δημοψηφισμάτων που υπάρχει από το 2006, δημιουργώντας έτσι νομικό προηγούμενο που θα μπορούσε να μετασχηματίσει τη συμμετοχική δημοκρατία στην τοπική αυτοδιοίκηση της Ελλάδας.

• Ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει μόλις 72 λειτουργικές παιδικές χαρές (1 ανά 8.937 κατοίκους), αναλογία πολύ χειρότερη από γειτονικούς δήμους όπως το Χαλάνδρι (1 ανά 2.337) ή το Ηράκλειο Αττικής (1 ανά 2.020), αναγκάζοντας οικογένειες από περιοχές όπως η Κυψέλη, τα Πατήσια και τα Εξάρχεια να διανύουν μεγάλες αποστάσεις ή να χρησιμοποιούν αυτοκίνητο για να φτάσουν σε χώρους παιχνιδιού για τα παιδιά τους.

• Παίρνοντας το νυχτερινό λεωφορείο στη Βαρσοβία.

• Η επένδυση στο Ελληνικό αντιμετωπίζει σοβαρά νομικά εμπόδια μετά την κατάργηση των πολεοδομικών μπόνους του ΝΟΚ από το ΣτΕ που μπορεί να μειώσει τη δόμηση έως και 50% στα οικόπεδα όπου δεν έχουν ξεκινήσει εργασίες.

• Το Δικυκλάρω είναι η κίνηση δημιουργίας της πρώτης σχολής οδηγών Χ.Α.Π.Η. (Χαρούμενης Αστικής Ποδηλασίας κάθε ημέρας).

• Το 2023, το 10% των ατόμων στην ΕΕ ανέφερε ότι βίωσε εγκληματικότητα, βία ή βανδαλισμούς στη γειτονιά του. Το ποσοστό στην Ελλάδα ήταν διπλάσιο και το μεγαλύτερο ανάμεσα σε όλη την ΕΕ.

• Διαβούλευση (με τη χρήση Polis!) για το σχέδιο δράσης του Δήμου Αθηναίων στο Open Government Partnership, μια παγκόσμια πολυμερής πρωτοβουλία που για την προώθηση της διαφανούς, συμμετοχικής, χωρίς αποκλεισμούς και υπεύθυνης διακυβέρνησης. Γιατί δεν τα επικοινωνεί ο Δήμος αυτά;

• Η Αθήνα περιλαμβάνεται στις εννέα πιθανές τοποθεσίες που θα επισκεφτεί η Praxis. Η εταιρεία αναζητά 10.000 στρέμματα γης για τη δημιουργία «τεχνο-ουτοπικής πόλης με διακυβέρνηση ενισχυμένη από τεχνητή νοημοσύνη και φιλικούς προς τις επιχειρήσεις νόμους».

• Τέσσερις καινοτόμες προτάσεις (νικητές του διαγωνισμού «Συγκατοικώντας τα Κενά») νέων αρχιτεκτόνων και επιστημόνων αναδεικνύουν πώς τα εγκαταλελειμμένα κτίρια θα μπορούσαν να μετατραπούν σε προσιτές συνεταιριστικές κατοικίες με κοινόχρηστους χώρους, ενεργειακή αυτονομία και δημοκρατική διαχείριση, προσφέροντας μια εναλλακτική λύση στο στεγαστικό πρόβλημα μέσω συλλογικών μοντέλων κατοίκησης.

  

Αστική Ζωή

• Όταν οι τοπικοί πολιτικοί έχουν την εξουσία να εγκρίνουν, να χρηματοδοτούν και να επιταχύνουν έργα υποδομών μεταφορών, όπως στην περίπτωση του μετρό της Μαδρίτης που κατασκευάστηκε με 90% χαμηλότερο κόστος, έχουν ισχυρό εκλογικό κίνητρο να τα ολοκληρώσουν γρήγορα και οικονομικά, σε αντίθεση με χώρες όπως εμείς όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται κεντρικά.

• Οι Δήμοι Κοινής Ωφέλειας (MUDs) του Τέξας επιτρέπουν στους κατασκευαστές να χρηματοδοτούν υποδομές για νέες κοινότητες με φόρους μελλοντικών κατοίκων, δημιουργώντας ολόκληρες γειτονιές εκ των προτέρων χωρίς να επιβαρύνουν τους υπάρχοντες προϋπολογισμούς, γεγονός που έχει συμβάλει σημαντικά στην οικοδόμηση 950+ τέτοιων περιοχών και στην εξασφάλιση σχετικά προσιτής στέγασης στις μεγάλες πόλεις της πολιτείας.

• Η μητροπολιτική περιοχή της Ουάσιγκτον πέτυχε σχετικά προσιτή στέγαση επιτρέποντας πυκνή ανάπτυξη γύρω από σταθμούς μετρό με το μοντέλο "bull's eye" του Άρλινγκτον που αύξησε το απόθεμα κατοικιών κατά 30,5% από το 2000 έως το 2020, ενώ διατήρησε τις γειτονιές μονοκατοικιών και απέφυγε την έντονη αντίδραση των ιδιοκτητών.

• Το νεοσύστατο Εθνικό Μουσείο Δημόσιας Στέγασης στο Σικάγο αναδεικνύει την ιστορία και την καθημερινότητα των κατοίκων εργατικών κατοικιών στις ΗΠΑ.

• Η εταιρεία Bitprop κατασκευάζει μικροδιαμερίσματα 20 τ.μ. στις αυλές κατοικιών σε φτωχές γειτονιές της Νότιας Αφρικής χωρίς αρχικό κόστος για τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι λαμβάνουν 15% των ενοικίων και πλήρη ιδιοκτησία μετά από 10 χρόνια, διπλασιάζοντας τα εισοδήματά τους και συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση του στεγαστικού ελλείμματος των 3,4 εκατομμυρίων κατοικιών.

• Η Μέθοδος Breakthrough, που εφαρμόζεται σε σχεδόν 100 δήμους της Ολλανδίας, επιτρέπει στους δημόσιους υπαλλήλους πρώτης γραμμής να κάνουν εξαιρέσεις στους κανόνες για κατοίκους με πολύπλοκες ανάγκες.

• Μπορεί να εφαρμοστεί πετυχημένα η φορολογία αξίας γης (land value tax); Η εμπειρία της Βρετανίας λέει όχι.

• Το Τόκιο αναδιαμορφώνει το αστικό του κέντρο ως «πανεπιστημιούπολη γνώσης» με πέντε διακριτές συνοικίες, όπου οι χώροι γραφείων αποτελούν λιγότερο από το 40% της χρήσης γης σε συνδυασμό με κατοικίες, εμπορικές ζώνες και πολιτιστικούς χώρους, δημιουργώντας έτσι ένα μοντέλο 24ωρης αστικής ζωής.

• Το Μάντσεστερ μετατρέπει νοσοκομείο σε πρότυπη γειτονιά 200 κατοικιών με προϋπολογισμό £1,5 δισ., σχεδιασμένη με έξυπνες, προσαρμόσιμες κατοικίες και ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας για όλες τις ηλικίες, αποτελώντας εθνικό πιλότο για την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού.

• Οι κοινόχρηστοι χώροι κατασκευών (makerspaces) προσφέρουν πρόσβαση σε τεχνολογίες όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση, ενισχύοντας την τοπική επιχειρηματικότητα, τη συνεργασία και την κοινωνική συνοχή μέσω πρακτικής μάθησης σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, με περισσότερους από 1.800 τέτοιους χώρους να λειτουργούν παγκοσμίως.

• Το νεοσύστατο Εθνικό Μουσείο Δημόσιας Στέγασης στο Σικάγο αναδεικνύει την ιστορία και την καθημερινότητα των κατοίκων εργατικών κατοικιών στις ΗΠΑ.

• Ένα νέο παιχνίδι καρτών με πρωταγωνιστές μεσήλικες άνδρες έχει αναζωογονήσει την ιαπωνική κωμόπολη Καβάρα και έχει φέρει κοντά τις διαφορετικές γενιές.

  

Βιώσιμη κινητικότητα

• Μετά από θανατηφόρο δυστύχημα με όχημα που είχε συγκεντρώσει 21 παραβάσεις ταχύτητας, η Νέα Υόρκη εξετάζει νομοθεσία που θα απαιτεί την εγκατάσταση περιοριστών ταχύτητας σε οχήματα με επανειλημμένες παραβάσεις, μια προσέγγιση που έχει ήδη υιοθετηθεί στην Ουάσιγκτον και τη Βιρτζίνια.

• Η κυβέρνηση στην Ολλανδία, μετά από 246 θανάτους ποδηλατών το 2024, κάνει εκστρατεία για τη χρήση κράνους. Ειδικοί και μη αντιδρούν έντονα. Για διάφορους λόγους.

• Ο Matt Farah, ένας διάσημος YouTuber αυτοκινήτων με πάνω από ένα εκατομμύριο συνδρομητές, έχει μετατραπεί σε απρόσμενο σύμμαχο της αστικής βιωσιμότητας, υποστηρίζοντας πως η αγάπη για τα αυτοκίνητα είναι συμβατή με την υποστήριξη πόλεων σχεδιασμένων για περπάτημα, ποδηλασία και δημόσιες συγκοινωνίες που θα βελτίωναν την οδηγική εμπειρία μειώνοντας την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

• Στο Σαν Φρανσίσκο, μια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσμου, ένας κάτοικος περιμένει τέσσερα χρόνια για να εγκατασταθεί ένα σαμαράκι σε δρόμο που η ίδια η πόλη χαρακτηρίζει ως επικίνδυνο.

• Το Μπράμπτον, ένα τυπικό βορειοαμερικανικό προάστιο με σχεδιασμό φιλικό προς το αυτοκίνητο, πέτυχε εντυπωσιακά υψηλή χρήση δημόσιων συγκοινωνιών χάρη σε μια απλή στρατηγική: συχνά δρομολόγια λεωφορείων (κάθε 5 λεπτά στις κεντρικές διαδρομές) καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας και της εβδομάδας.

• H δύναμη των περιφερειακών δρόμων.

  

Τεχνολογία

• Η Lyft εξαγόρασε τη FreeNow.

• Τα μοντέλα πρόγνωσης καιρού με τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπουν σε εταιρείες να προβλέπουν πλημμύρες σε επίπεδο δρόμου, προσφέροντας έγκαιρες προειδοποιήσεις στους κατοίκους.

• Οι θερμικές μπαταρίες αναδύονται ως εναλλακτική λύση των αντλιών θερμότητας για νοικοκυριά με περιορισμένο εξωτερικό χώρο.

• Η Ιαπωνία κατασκεύασε τον πρώτο παγκοσμίως σιδηροδρομικό σταθμό με τρισδιάστατη εκτύπωση σε μόλις 6 ώρες, μειώνοντας το χρόνο κατασκευής από μήνες σε μία νύχτα και το κόστος κατά 50%.

---

---

Το Take Back the City Meetup #7 έρχεται! Περισσότερες πληροφορίες εδώ.